Nhiều người vẫn quan niệm, trẻ chậm đọc hay viết là vấn đề bình thường, đến độ tuổi nào đó sẽ hết. Tuy nhiên, dưới góc độ bác sĩ lâm sàng, ThS.BS. Công Thiện - Trưởng phòng khám tâm thần nhi, Viện Sức khỏe Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) chia sẻ có thể trẻ đó mắc chứng rối loạn học tập.

BSCKII. Nguyễn Hoàng Yến, Phòng Tâm thần nhi - thanh thiếu niên, Viện Sức khỏe tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, rối loạn học tập là một trong những nguyên nhân quan trọng nhất dẫn đến thành tích học tập bị giảm sút. Các rối loạn học tập ở trẻ được mô tả là không đạt được kết quả tốt trong các lĩnh vực học tập như đọc, diễn đạt bằng ngôn ngữ viết hoặc toán học khi so sánh với khả năng trí tuệ tổng thể của trẻ đó. “Rối loạn học tập thường gặp ở các bé trai. Nguyên nhân di truyền chiếm tỉ lệ cao trong rối loạn học tập của trẻ” - BS. Yến lưu ý.

Ảnh minh họa: Internet

Dấu hiệu nhận biết

Theo BSCKII. Nguyễn Hoàng Yến cho biết: Rối loạn học tập được xếp vào các rối loạn phát triển bao gồm ba nhóm chính:

- Rối loạn đọc: Đặc trưng là khó khăn khi đọc, nhận diện, đánh vần, hiểu được đoạn văn. Tỷ lệ này chiếm 80% các trường hợp rối loạn học tập.

- Rối loạn viết: Biểu hiện là khó khăn khi viết chính tả.

- Rối loạn tính toán: Khó khăn trong nhận biết con số, tính toán. Biểu hiện khác nhau ở các lứa tuổi, hay đi kèm rối loạn đọc, tăng động giảm chú ý.

Các rối loạn này có thể do yếu tố di truyền, yếu tố môi trường, các vấn đề liên quan tới gene. Bệnh nhân có thể gặp 1 trong 3 rối loạn trên.

Ở rối loạn học tập, trẻ thường chỉ khó khăn 1 kỹ năng như đọc, viết, tính toán còn trí thông minh vẫn bình thường. Nhiều đứa trẻ học rất giỏi toán nhưng việc đọc lại rất kém. Bác sĩ Yến nhấn mạnh đây không phải khuyết tật về trí tuệ hay tự kỷ.

Dấu hiệu rối loạn học tập như:

1. Đọc từ không chính xác hoặc chậm và tốn nhiều công sức, đọc to từng từ đơn.

2. Khó hiểu ý nghĩa của những gì đã đọc. Trẻ có thể đọc chính xác văn bản nhưng không hiểu trình tự.

3. Kém chính tả, có thể thêm, bớt các nguyên âm hoặc phụ âm.

4. Khó khăn khi diễn đạt như mắc nhiều lỗi ngữ pháp.

5. Khó khăn trong việc nắm vững ý nghĩa các dữ kiện về số hoặc phép tính.

6. Khó khăn với các lập luận toán học.

Khó khăn trong việc nắm vững ý nghĩa các dữ kiện về số hoặc phép tính là một trong những biểu hiện của trẻ bị rối loạn học tập. Ảnh minh họa: Internet

BS Yến chia sẻ một trường hợp điển hình của rối loạn học tập là bệnh nhi N.T.H (14 tuổi, học sinh lớp 9) đến khám tại Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai vì chứng rối loạn học tập. Khi là học sinh tiểu học, H đã gặp khó khăn trong môn tiếng Việt. Bệnh nhân không hiểu nội dung của câu chữ, chép sai từ trong sách in ra vở… Cậu bé cũng khó có thể nói một câu rành mạch. Đến khi học cấp 2, H vẫn học kém môn văn, có thể đọc hiểu, tuy nhiên vốn từ rất ít, khó viết được một đoạn văn liền mạch. Thậm chí, với những môn học yêu cầu sự khéo léo như thủ công, cắt tỉa giấy, lắp ráp mô hình…, bệnh nhân tỏ ra yếu kém. Hơn nữa, H cũng ít nói, nói chuyện chậm, thường xuyên phải dừng lại để suy nghĩ từ. Đặc biệt, 6 tháng gần đây, sau khi chuyển đến học ở trường mới, H thường xuyên bị các bạn cùng lớp trêu chọc vì cách nói chuyện. Điều này khiến cậu bé ngày càng ít giao tiếp.

Ngoài ra, H còn có biểu hiện buồn chán, mệt mỏi, kém tập trung. Cậu bé cũng dễ nổi nóng, cáu gắt, cãi lại lời bố mẹ, có các hành vi như xoa đầu, giật tóc các bạn cùng lớp. Học lực của H cũng giảm sút nhiều và thường xuyên có cảm giác căng thẳng. Do đó, gia đình đã đưa H đến Viện Sức khỏe tâm thần thăm khám. Tại đây, bệnh nhi được chẩn đoán rối loạn cảm xúc và hành vi khởi phát tuổi thanh thiếu niên - rối loạn học tập. Sau 10 ngày được điều trị bằng liệu pháp can thiệp tâm lý và hóa dược, các triệu chứng căng thẳng, cáu gắt, buồn chán đã thuyên giảm. Bệnh nhi đã được xuất viện và được tư vấn tiếp tục điều trị can thiệp tâm lý.

Khi những biểu hiện trên kéo dài 6 tháng, cha mẹ nên cho trẻ đi kiểm tra để đánh giá sớm các rối loạn học tập. Can thiệp sớm mang lại hiệu quả tốt hơn, giảm ảnh hưởng tiêu cực cho trẻ. Việc can thiệp cho trẻ rối loạn học tập cần thời gian dài với nhóm hỗ trợ từ bác sĩ tâm thần, chuyên khoa tâm lý, ngôn ngữ, giáo dục.

Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Phương Mai, Khoa Tâm thần, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết, các vấn đề về sức khỏe tâm thần ở trẻ em hiện nay rất nhức nhối.

Theo thống kế mới nhất, có tới 29% trẻ em Việt Nam, tức là chiếm 1/3 số trẻ em có vấn đề về sức khỏe tâm thần nói chung (có ít nhất một rối loạn tâm thần). Hiện rối loạn phổ biến nhất hiện nay là rối loạn lo âu.

Bác sĩ Mai cho biết, nhiều cha mẹ nghĩ rằng con mình tuổi ăn, học không có gì căng thẳng lo âu. Nhưng thực tế, rối loạn lo âu có nhiều hình thái khác nhau như trẻ con chịu nhiều áp lực học tập, kỳ vọng từ cha mẹ, rối loạn lo âu chia ly.

"Chúng tôi phát hiện sớm nhất có những trẻ 3 tuổi đã bị rối loạn lo âu. Chúng ta thường nói trẻ 3 tuổi thì lo vấn đề gì. Nhưng hiện nay, có khoảng 44% trẻ em có vấn đề lo âu không đến khám tại phòng khám tâm thần mà chủ yếu đi khám bệnh lý tiêu hóa, đau đầu.

Nhiều gia đình thấy trẻ đau bụng thường xuyên khó kiểm soát, táo bón kéo dài, rối loạn giấc ngủ, đau đầu kéo dài… nhưng khi được bác sĩ nhi khoa điều trị tích cực, tình trạng không cải thiện. Khi đưa trẻ sang khoa Tâm thần thì chúng tôi phát hiện các cháu mắc rối loạn lo âu”, bác sĩ Mai nói.

Theo bác sĩ Mai, một vấn đề nổi cộm hiện nay chính là rối loạn phát triển thần kinh. Khi trẻ lớn cần quá trình tăng trưởng về chiều cao, cân nặng và hình thành kỹ năng, cảm xúc, hành vi. Tuy nhiên, cha mẹ gần như không để ý tới việc này một cách đầy đủ.

Các vấn đề rối loạn phát triển thần kinh, điển hình là rối loạn học tập, khó khăn trong một kỹ năng nào đó như khả năng học Toán, kỹ năng đọc, viết... dễ bị nhầm với em trẻ chậm phát triển. Việc can thiệp với em này gần như không hiệu quả.

Không may, các trường hợp này hầu hết đến viện ở lứa tuổi 14-15 và cha mẹ chủ yếu đưa con đến khám với mục đích xin xác nhận tình trạng khuyết tật bệnh tật. Nhưng sau khi test, các bác sĩ phát hiện trẻ trí tuệ 100% nhưng kỹ năng làm toán, làm văn, đọc... rất khó khăn.

Theo bác sĩ Mai, rối loạn học tập chiếm 36% trong tất cả các rối loạn phát triển.

Bên cạnh đó, rối loạn thứ 2 hay gặp phải là tăng động, giảm chú ý. Vấn đề tăng động, giảm chú ý hiện nay cũng bị nhầm lẫn với tự kỷ. Có nhiều cha mẹ đưa con đi khám khi ở lớp con phá lớp, không hợp tác, xé sách, đánh bạn… Khi tới khám, các bạn trẻ đó có trao đổi với bác sĩ là các con không kiểm soát được cảm xúc, hành vi. Nhưng hầu hết cha mẹ đưa con đi can thiệp ở thời điểm này đã quá muộn.

Rối loạn tăng động giảm chú ý là rối loạn phát triển thần kinh duy nhất có thuốc điều trị, nhưng có nhiều bố mẹ từ chối điều trị vì nghĩ tâm thần là bệnh gì đó rất đáng sợ. Nhưng khi điều trị đầy đủ, trẻ thay đổi hẳn và tiến bộ rõ rệt.

Một vấn đề tâm thần hiện nay mà nhiều gia đình rất khó khăn can thiệp cho con chính là rối loạn phổ tự kỷ. Rối loạn phổ tự kỷ rất dễ nhầm với tăng động, giảm chú ý. Trẻ rối loạn phổ tự kỷ gặp khó khăn trong tác xã hội, sử dụng ngôn ngữ, lặp lại hành vi.

"Sai lầm của cha mẹ khi thấy con chưa biết nói lại cứ chờ đợi đến tầm 3 tuổi mới đi khám. Khi đó thì việc can thiệp gặp đầy khó khăn. Nếu phát hiện sớm trước 3 tuổi, việc can thiệp hiệu quả hơn nhiều", bác sĩ Mai chia sẻ.

Theo báo Tiền Phong