Chị Hoàng Minh Hoàn - Điều dưỡng trưởng, khoa hồi sức tích cực, Bệnh Viện Bạch Mai Hà Nội, với gần 20 năm trong nghề Điều dưỡng, chia sẻ lại những kinh nghiệm cũng như vui buồn của nghề điều dưỡng.

Chân dung của Điều dưỡng viên

Điều dưỡng hay còn gọi là y tá là một nghề nghiệp trong hệ thống y tế nhằm bảo vệ, nâng cao, tối ưu về sức khỏe và các khả năng; Dự phòng bệnh và sang thương; Xoa dịu nỗi đau qua chẩn đoán và điều trị đáp ứng con người; Tăng cường chăm sóc các cá nhân, gia đình, cộng đồng và xã hội. Ngày nay, điều dưỡng đã được công nhận là một nghề nghiệp độc lập, cùng cộng tác với các bác sĩ, dược sỹ, kỹ thuật viên và các thành phần trong hệ thống y tế để cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho cá nhân, gia đình, cộng đồng và xã hội. Người làm nghề điều dưỡng gọi là điều dưỡng viên.

Điều dưỡng viên là người phụ trách công tác điều dưỡng, chăm sóc sức khỏe, kiểm tra tình trạng bệnh nhân, kê toa thuốc và các công việc khác để phục vụ cho quá trình chăm sóc sức khỏe ban đầu cho đến phục hồi, trị liệu cho bệnh nhân. Theo một định nghĩa khác thì Điều dưỡng viên (bao gồm cả nam và nữ) là những người có nền tảng khoa học cơ bản về điều dưỡng, đáp ứng các tiêu chuẩn được kê toa tùy theo sự giáo dục và sự hoàn thiện lâm sàng. Ở Việt Nam, trước đây người điều dưỡng được gọi là Y tá, có nghĩa là người phụ tá của người thầy thuốc. Ngày nay, điều dưỡng đã được xem là một nghề độc lập trong hệ thống y tế, do đó, người làm công tác điều dưỡng được gọi là điều dưỡng viên. Người điều dưỡng hiện có nhiều cấp bậc, trình độ và đã được qui định rất cụ thể và chi tiết trong hệ thống ngạch bậc công chức theo các văn bản quy định của Bộ Nội vụ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam.

Nhìn chung, Điều dưỡng là công việc rất vất vả, đặc biệt là với các chuyên ngành như hồi sức, cấp cứu hay phẫu thuật, sản, nhi khoa. Rất khó để có thể có một hình ảnh chung của một người điều dưỡng vì mỗi chuyên ngành họ lại khác nhau nhưng nhìn chung, điều dưỡng viên cần làm các công việc sau đây:

Công việc của Điều dưỡng viên:

Người chăm sóc: Mục tiêu cơ bản của người điều dưỡng là thúc đẩy sự giao tiếp, hỗ trợ người bệnh bằng hành động, bằng thái độ biểu thị sự quan tâm tới lợi ích của người bệnh. Mọi máy móc và kỹ thuật hiện đại không thay thế được sự chăm sóc của người điều dưỡng vì các thiết bị này sẽ không tác động được tới cảm xúc và điều chỉnh hành động cho thích ứng với những nhu cầu đa dạng của mỗi cá thể.

Người truyền đạt thông tin: Người điều dưỡng trao đổi thông tin với đồng nghiệp và các thành viên khác trong nhóm chăm sóc về kế hoạch và việc thực hiện kế hoạch chăm sóc cho mỗi người bệnh. Mỗi khi thực hiện một sự can thiệp về chăm sóc, người điều dưỡng ghi chép vào hồ sơ những nhận xét và những thủ thuật đã thực hiện cũng như sự đáp ứng của người bệnh. Người điều dưỡng thường xuyên giao tiếp cả bằng lời và bằng ngôn ngữ viết mỗi khi bàn giao ca, mỗi khi chuyển người bệnh tới một khoa khác hoặc khi người bệnh ra viện hay chuyển tới một cơ sở y tế khác.

Người tư vấn: Tư vấn là quá trình giúp đỡ người bệnh nhận biết và đương đầu với những căng thẳng về tâm lý hoặc những vấn đề xã hội. Người điều dưỡng tập trung khuyến khích người bệnh xây dựng ý thức tự kiểm soát. Tư vấn có thể thực hiện với một cá thể hoặc nhóm người và đòi hỏi người điều dưỡng phải có kỹ năng để phân tích tình hình, tổng hợp thông tin, đánh giá quá trình tiến triển của người bệnh sau khi đã được tư vấn. Ngày nay, việc nâng cao và duy trì sức khỏe được chú trọng nhiều hơn là chỉ chữa bệnh thuần túy. Vì vậy, người bệnh cần có thêm kiến thức để tự theo dõi và chăm sóc nhằm rút ngắn ngày nằm viện.

Người biện hộ cho bệnh nhân: Người biện hộ nghĩa là thúc đẩy những hành động tốt đẹp nhất cho người bệnh, bảo đảm cho những nhu cầu của người bệnh được đáp ứng. Ngoài ra, người điều dưỡng còn có vai trò là người lãnh đạo, người quản lý, người làm công tác nghiên cứu điều dưỡng và là những chuyên gia giỏi về chăm sóc lâm sàng.

Sinh viên học ngành Bác sĩ Điều dưỡng được cung cấp kiến thức đại cương chung khối B và các kiến thức cơ sở ngành như đào tạo Bác sĩ Đa khoa. Đồng thời nhà trường còn đào tạo để sinh viên có khối kiến thức chuyên sâu như: Điều dưỡng cơ bản, Phục hồi chức năng, Điều dưỡng cấp cứu, hồi sức, Điều dưỡng nội, Điều dưỡng ngoại, Điều dưỡng nhi, Điều dưỡng phụ sản, Điều dưỡng truyền nhiễm, Điều dưỡng chuyên khoa hệ nội (Lão khoa, Thần kinh, Da liễu...), Điều dưỡng chuyên khoa hệ ngoại (Mắt; Tai - Mũi - Họng, Răng - Hàm - Mặt...), Quản lý điều dưỡng, Điều dưỡng công cộng, Y học cổ truyền, Nội bệnh lý, Ngoại bệnh lý, Sản bệnh lý, Nhi bệnh lý...

Tầm quan trọng của Điều dưỡng viên

Người điều dưỡng đóng vai trò rất quan trọng. Nếu như bác sĩ chỉ đưa ra cách điều trị thì người điều dưỡng phải trực tiếp theo dõi cách điều trị đó có phù hợp với bệnh nhân hay không. Người điều dưỡng còn phải chủ động đưa ra các kế hoạch chăm sóc, phải hiểu rất kỹ về người bệnh thì mới có thể thuyết phục được họ.

Yêu cầu về trình độ học vấn đối với nghề Điều dưỡng

Ở Việt Nam hiện nay, ngành điều dưỡng được đào tạo từ bậc trung cấp trở lên. Tuy nhiên xu thế trong khu vực ASEAN và trên thế giới hiện nay là Điều dưỡng viên tối thiểu sẽ phải tốt nghiệp cao đẳng mới đủ tiêu chuẩn để “được đăng ký ngành nghề và được công nhận là điều dưỡng chuyên nghiệp” (Theo “Chuẩn năng lực cơ bản của điều dưỡng Việt Nam” do Bộ Y tế ban hành theo Quyết định số 1352/QĐ-BYT ngày 21 tháng 4 năm 2012). Như vậy, trong bối cảnh hội nhập hiện nay, nhiều khả năng yêu cầu về trình độ của Điều dưỡng viên trong nước cũng sẽ tăng lên.

Vấn đề trình độ rất quan trọng với nghề điều dưỡng. Nếu bạn có kiến thức thì rõ ràng điều dưỡng và chăm sóc bệnh nhân cũng tốt hơn. Tất cả các điều dưỡng đều phải học chuyên ngành y trước khi vào nghề để nắm được định hướng về ngành và chăm sóc được bệnh nhân. Ngoài kiến thức được đào tạo trên trường ra thì cần bổ sung kiến thức từ thực tế - các bệnh viện thường tổ chức các lớp định hướng khoảng 3 tháng cho điều dưỡng có thể tham gia.

Kỹ năng cần có ở Điều dưỡng viên

Điều dưỡng viên cần phải kiên trì, khéo léo, giao tiếp tốt và phải rất yêu nghề. Họ thường xuyên phải tiếp xúc với rất nhiều loại người khác nhau trong bệnh viện - nơi được coi là một xã hội thu nhỏ vô cùng phức tạp. Chính vì vậy, Điều dưỡng viên cần phải rất tinh tế và ứng xử khéo léo. Tóm lại, điều dưỡng viên giỏi cần có những kỹ năng sau:

• Lòng nhân hậu, thương người, sự cảm thông và chia sẻ.
• Khả năng giao tiếp tốt, phong thái cởi mở, biết cách tạo sự tin cậy.
• Có khả năng tự tổ chức công việc, tự học, tự nghiên cứu.
• Kiên trì, nhẫn nại, chịu khó, cẩn thận, tỉ mỉ.
• Có đôi bàn tay khéo léo, có sức khỏe tốt, đặc biệt có thần kinh vững vàng.
• Học tốt môn sinh học, hóa học.

Phẩm chất cần có ở Điều dưỡng viên

Có đạo đức và trung thực là cần nhất ở điều dưỡng viên. Không có đạo đức thì không thể làm được nghề. Điều dưỡng làm rất nhiều việc liên quan đến người bệnh, nếu không biết cảm thông, cẩn thận sẽ dẫn đến rất nhiều hậu quả khó lường. Một viên thuốc, một mũi tiêm đơn giản cũng có thể ảnh hưởng đến tính mạng người bệnh.

Để trở thành Điều dưỡng viên thì sinh viên mới ra trường cần những gì

Sinh viên mới ra trường như những tờ giấy trắng. Họ mới chỉ được đào tạo lý thuyết trên trường còn kiến thức về thực hành chưa nhiều. Vì thế, khi vào nghề các bạn phải đi học thêm nữa để biết bản chất công việc của nghề điều dưỡng trong bệnh viện và vai trò của nghề điều dưỡng như thế nào hay kiến thức về chuyên ngành đó ra làm sao.

Môi trường làm việc của Điều dưỡng viên

Điều dưỡng phải tiếp xúc với rất nhiều người trong bệnh viện và nhiều bệnh nhân. Bệnh nhân cũng nhiều loại, có người thì khó tính, có người thì dễ tính, có người có học thức hiểu biết có người thì không. Do đó, môi trường làm việc của điều dưỡng rất phức tạp.

Ghi nhận xã hội trong nghề

Điều dưỡng viên giỏi được ghi nhận với những bằng khen, giấy khen của Nhà nước, Bộ y tế nhưng cao quý nhất đó là được vinh danh danh hiệu “Thầy thuốc nhân dân”.

Thách thức trong nghề

Thách thức lớn nhất trong nghề là môi trường làm việc phức tạp, đòi hỏi rất cao về phẩm chất đạo đức của điều dưỡng viên. Môi trường đào tạo điều dưỡng nhiều và khác nhau sẽ có những điều dưỡng có những phẩm chất khác nhau. Đối tượng được đào tạo điều dưỡng cũng đa dạng, nhiều người rất chịu khó và nỗ lực nhưng cũng có những người nhận thức chưa được tốt, chưa đúng về nghề.

Thu nhập của nghề điều dưỡng

Thu nhập của nghề điều dưỡng thực sự không cao nhưng ổn định. Do đó, hãy cân nhắc thật kỹ mục đích khi vào nghề. Dẫu vậy, ngày nay, do tuổi thọ trung bình tăng lên, đời sống người dân được nâng cao nên nhu cầu điều dưỡng tại nhà cho người già cũng bắt đầu nở rộ. Điều này tạo ra cơ hội cho những điều dưỡng viên với tay nghề cao có thêm thu nhập.

Nhu cầu tương lai của nghề Điều dưỡng

Tương lai, xã hội sẽ rất cần điều dưỡng viên. Dân số già hóa và chất lượng đời sống càng cao thì càng có nhu cầu chăm sóc nhiều hơn. Lý tưởng nhất và để cung cấp dịch vụ chăm sóc cho người bệnh tốt nhất, tỉ lệ điều dưỡng nên là 1:1 - tức một điều dưỡng thì chăm sóc một bệnh nhân. Thực tế, với tình trạng quá tải ở bệnh viện hiện nay, thì một điều dưỡng hiện phải chăm sóc tới bốn thậm chí năm bệnh nhân dẫn tới tình trạng quá tải, dịch vụ chưa được chu đáo ở những bệnh viện công, bệnh viện đầu ngành ở Hà Nội. Đó là chưa kể hiện nay, trên thế giới, đặc biệt là các nước phát triển, tỉ lệ người già ngày càng tăng dẫn đến tình trạng thiếu điều dưỡng viên trầm trọng (như Đức và Nhật Bản). Chính vì thế, các nước này đang có xu hướng thu hút điều dưỡng viên giỏi từ các nước đang phát triển. Đây chính là cơ hội lớn để nâng cao thu nhập và tay nghề cho điều dưỡng viên. Tuy vậy, để nắm bắt được “cơ hội lớn” này, điều dưỡng viên phải nâng cao trình độ cả về chuyên môn nghiệp vụ lẫn ngoại ngữ, nhất là tiếng Anh, tiếng Đức, tiếng Nhật.

Cơ hội thăng tiến trong nghề

Nếu điều dưỡng viên giỏi trình độ chuyên môn, giỏi ngoại ngữ thì có thể làm ở bất cứ đâu. Trong thời đại hội nhập ngày nay, ngoài các bệnh viện công, bệnh viện tư, điều dưỡng viên có thể ra nước ngoài làm việc hay có thể được mời đi giảng dạy tại các trường trung cấp, cao đẳng, đại học. Thêm vào đó, chuyên ngành điều dưỡng đã và đang phát triển thành một ngành học đa khoa với nhiều chuyên khoa sau đại học. Như vậy, không những vị thế của ngành điều dưỡng đang không ngừng được nâng cao mà mức độ phát triển của các vị trí trong ngành cũng tăng lên đáng kể.

Lời khuyên chuyên gia dành cho các bạn trẻ muốn theo nghề Điều dưỡng

Trước khi các bạn bước chân vào nghề Điều dưỡng thì cần phải xác định, tìm hiểu rõ về nghề. Khi vào nghề thì hãy toàn tâm toàn ý với nghề đã chọn vì nghề điều dưỡng rất vất vả và chỉ dành cho những ai thực sự yêu nghề, sẵn sàng hy sinh cho nghề.

- Trích từ Cuốn sách: "Cẩm nang nghề nghiệp hiện đại" của tác giả Yến Đỗ