Đoàn Mạnh An đã được số mệnh định trước để trở thành một bình luận viên game chuyên nghiệp (caster).

Vài năm trước, khi vừa mới tốt nghiệp đại học chuyên ngành marketing, anh cảm thấy mình như bị giam cầm trong một văn phòng làm việc tù túng, vật lộn với đống giấy tờ mỗi ngày. Lịch trình cứ lặp đi lặp lại khiến An cảm thấy buồn tẻ. Vậy là anh bỏ việc.

"Sau khi nghỉ làm, tôi ở nhà, xem những bình luận viên của game Liên Minh Huyền Thoại và tình cờ thấy một quảng cáo tuyển dụng caster cho Vietnam eSport TV. Tôi quyết định nắm lấy cơ hội này. Ở thời điểm đó, eSport không phổ biến như hiện nay ở Việt Nam".

Kể từ đó đã 5 năm trôi qua, Mạnh An đã trở thành một caster ngôi sao trong lĩnh vực eSport tại Việt Nam. Một vài giải đấu mà anh tham dự có cả Vô địch Việt Nam Series A (Giải vô địch Liên Minh Huyền Thoại Việt Nam) – giải đấu chuyên nghiệp cao nhất của đội Liên Minh Huyền Thoại Việt Nam và gần đây là Giải đấu Giao hữu Quốc tế Giữa mùa 2019.

Mạnh An làm việc cho Vietnam eSport TV – đơn vị thuộc sở hữu của tập đoàn Sea của Singapore. Với công việc của mình, anh thuật loại trận đấu game trực tiếp cho người xem, đặc biệt là trong các giải đấu của game Liên minh huyền thoại. 

Được xem như mạng lưới eSport tiên phong trong nước, Vienam eSport TV có khoảng 2,95 triệu người theo dõi trên YouTube và đạt 1,85 tỷ lượt xem với trung bình 650.000 lượt xem mỗi video trên kênh của họ.

Tại Việt Nam, game video vẫn được xem như một trò tiêu khiển, không phải là một thứ gì đó có thể kiếm sống. Chưa kể đến việc, nếu là một game thủ, dù chuyên hay không chuyên, vẫn bị mang tiếng xấu trong xã hội.

Và dẫu vậy một nhóm người trẻ vẫn xem game không phải là một trò chơi mà là sự nghiệp, dù là người bình luận, người chơi hay nhà phát triển game. Và với một cuộc bùng nổ công nghiệp như hiện tại, lĩnh vực này đang ngày càng trở nên thu hút hơn.

Những kẻ mang tiếng xấu trong xã hội

Một trong những rào cản lớn nhất mà các caster gặp phải lại là ngay chính trong gia đình của họ. Công việc của họ là một loại sáng tạo mới, nó chỉ mới được sinh ra trong thập kỷ vừa qua – với sự ra đời của Vietnam Recreational eSports Association vào năm 2009. Đó chính là lúc video game được nhận diện rộng rãi và được xem như một môn thể thao thi đấu. Tuy nhiên, một vài người vẫn không hiểu rõ về nó. 

Cũng giống như trường hợp của Mạnh An, người đồng nghiệp Thắng Thép (nickname) - người đang làm việc cho nhà phát triển game Appota đã phải mất rất nhiều thời gian để giải thích, thuyết phục bố mẹ anh cho theo đuổi công việc hiện tại. Cả 2 vẫn nhớ những lần ra quán net và dành thời gian cho video game khi còn đi học. Thậm chí ngay cả bây giờ, là một người đi làm chuyên nghiệp trong lĩnh vực game, Mạnh An và Thắng Thép vẫn không hoàn toàn được cha mẹ "nhắc nhở".

"Mẹ tôi vẫn thường hỏi tôi có phải con đang chơi game không. Tôi thường phải giải thích lại cho bà về công việc hiện tại của mình".

Dĩ nhiên rồi, công việc của Thắng không chỉ đơn giản là chơi game.

Caster không cần là những người chơi game giỏi nhất nhưng họ cần có sự am hiểu sâu về kỹ thuật game. 

Trước khi gia nhập Appota, Thắng đã phát triển kinh nghiệm và giọng điệu của mình bằng việc làm công việc bình luận cho Cộng đồng game thủ Street Fighter của Hà Nội. 

"Bạn cần phải giỏi về ngôn ngữ và cũng phải chơi game để trải nghiệm chứ không phải chỉ để chiến thắng. Tôi không chuẩn bị cho bất kỳ sự cạnh tranh nào. Nó chỉ tới tự nhiên bởi tôi đang chơi trong vị trí khác để cải thiện kiến thức và mối liên hệ với game".

Một vài caster cũng phát trực tiếp những trận game của họ để tương tác với fan. Lịch trình linh hoạt và mỗi caster sẽ có một phong cách bình luận riêng. 

Khoảng 2 năm trước, Mạnh An đã được mời tham gia vào một mạng lưới trên Facebook Gaming -  gồm gần 500 nhà sáng tạo nội dung game tại Việt Nam. Facebook là mạng xã hội lớn và những lượt phát trực tiếp trên Facebook Gaming thu hút hàng triệu lượt xem.

Trong cộng đồng game, chỉ có một lượng nhỏ những streamer nổi lên. Những streamer nổi tiếng nhất như ViruSs, PewPew và Misthy có cách riêng để thu hút lượng người theo dõi khổng lồ, có hàng triệu lượt trên nền tảng của họ, nhận được tài trợ từ những hãng đồ uống tới thương hiệu máy tính.

Mạnh An tin rằng anh có một lợi thế tốt để trở thành streamer. Anh đang nỗ lực tương tác nhiều hơn với fan. Streamer phải luôn đi trước xu hướng và có chuẩn bị xử lý những phản ứng tiêu cực của fan.

Nghĩ đơn giản thế này: Bóng đá rất phổ biến ở Việt Nam và mọi người biết tên của những bình luận viên bóng đá dù không xem bất kỳ trận đấu nào. Có lẽ, những caster sẽ có tương lai như vậy.

Thực sự không có công thức nào để trở thành một streamer hay caster thành công. Với Mạnh An, nó là cảm giác hóm hỉnh. Với Thắng Thép, đó là tính cách thẳng thắn của anh. 

Hầu hết người trẻ Việt Nam lớn lên cùng với giai đoạn phát triển của video game. Trước khi internet phát triển mạnh như hiện nay, người trẻ thường đến các quán internet để chơi game hàng giờ liền.

Điều đó đã thay đổi khi internet trở nên nhanh hơn và rẻ hơn, cùng sự có mặt của Facebook và YouTube. Video game được ra mắt và người trẻ tại Việt Nam có thể tải chúng và bắt đầu chơi như mọi người ở bất kỳ đâu trên thế giới. Game Flappy Bird được phát triển vào năm 2013 bởi Nguyễn Hà Đông đã bắt đầu khiến lĩnh vực game nhận được sự chú ý.

Ngành công nghiệp trị giá hàng triệu USD

Theo báo cáo, Việt Nam hiện có khoảng 18 triệu người chơi e-sport vào năm ngoái và con số này đang tăng lên là 8 triệu người xem trực tiếp ít nhất 1 lần trong 1 tuần. Với 51 triệu người đăng ký 3G và 4G, cùng khoảng 32,8 triệu người chơi game trong cả nước. Appota ước tính 1 trong 2 người trẻ có internet ở di động tại Việt Nam thường chơi game như PUBG bản di động hay Valor và Free Fire của Sea.

Báo cáo của Appota cũng trích dẫn rằng Việt Nam xếp thứ 28 trong thị trường game toàn thế giới, tăng từ thứ bậc 35 vào năm 2017. Năm ngoái, video game của Việt Nam và lĩnh vực eSport tạo ra doanh thu trên 365 triệu USD.

Chris Tran – chủ tịch Riot Games Đông Nam Á nói rằng thị trường Việt Nam có tiềm năng to lớn bởi người trẻ, game thủ có tính cạnh tranh và tinh thần cộng đồng cao. Năm 2018, Riot Games bắt đầu

Jason Ng, Phó chủ tịch đối tác chiến lược tại Garena cho biết. đội Flash của Việt Nam gần đây đã chiến thắng trong Giải vô địch Valor thế giới, đã cho thấy những tài năng độc đáo của e-sport ở Việt Nam. Việt Nam cũng là một trong số 12 đội đang thi đấu tại Giải vô địch thế giới Free Fire đang diễn ra tại Brazil. 

Ra đời từ 2 năm trước, Sea tuyên bố rằng tựa game sinh tồn Free Fire của họ đã thu về hơn 1 tỷ USD, nhờ những thị trường đang phát triển nhanh tại Đông Nam Á, Mỹ Latin và Ấn Độ. 

"Cùng với những nơi khác ở Đông Nam Á, viễn cảnh game và eSport tại Việt Nam đang tiếp tục phát triển nhanh chóng. Game Valor của chúng tôi cũng là một trong những game di động dẫn đầu tại Việt Nam và trong khu vực". 

Năm nay, báo cáo của Google, Temasek cho rằng thị trường game trực tuyến tại Đông Nam Á sẽ trị giá 9 tỷ USD cho tới năm 2025. Những người trong cuộc tin rằng Việt Nam sẽ chiếm thị phần lớn và nổi lên như một trung tâm eSport trong khu vực. 

Ng cũng chia sẻ rằng eSport đang nhận được những dấu hiệu tích cực từ chính phủ. Lần đầu tiên trong lịch sử, eSport sẽ được tham dự Seagame năm nay. 

Dẫu vậy, những nghi ngại của xã hội đối với những người chơi eSport, nghề bình luận viên game và streamer tại Việt Nam vẫn tồn tại. 

Mạnh An hy vọng rằng anh có thể thay đổi điều đó. Anh lên kế hoạch trở thành một giảng viên eSport sau khi nghỉ làm caster. "Hầu hết các bậc phụ huynh không nhận ra điều này nhưng game có thể dạy cho bạn những kỹ năng quan trọng như logic hay cách phản ứng với mọi thứ thật nhanh chóng. Tuy nhiên, tôi luôn nói với fan của mình rằng điều quan trọng nhất là cần phải cân bằng được thời gian giữa chơi game và những việc khác trong cuộc sống".

Phương Linh - Trí Thức Trẻ/KrAsia.