Nhà báo hay bồi bút? Nhà văn hay văn nô?
Nghề báo có là một nghề đặc biệt. Đặc biệt, bởi nghề này và giới này được xem là "quyền lực thứ tư" (cùng với quyền lập pháp, quyền hành pháp và quyền tư pháp) trong đời sống xã hội. Trong thời đại ngày nay, khi thông tin vừa trở thành một quyền lực, vừa trở thành một hàng hóa quý giá và người nắm giữ thông tin là người nắm giữ lợi thế, vai trò của báo chí lại càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Và có lẽ vì tầm quan trọng của nghề báo như vậy, nên đây cũng là một trong những nghề mà vấn đề đạo đức nghề nghiệp thường được đem ra bàn luận và nhắc nhở nhất. Điều đó không có gì là khó hiểu. Bởi "tin tức là bản thảo đầu tiên của lịch sử" - như Phil Graham - Cựu Tổng biên tập tờ báo Washington Post từng nói. Người dân tìm kiếm sự thật và nhìn nhận lịch sử thông qua báo chí. Nhưng sự thật có được công bố hay không, công bố đến đâu, công bố theo kiểu gì lại do người làm báo quyết định. Đi tìm sự thật và công bố sự thật vừa là một thứ quyền lực lớn lao, vừa là một nghĩa vụ thiêng liêng đến mức chính những người làm báo chân chính thường luôn phải tự nhắc nhở chính mình trước khi đợi được ai khác nhắc nhở.
Nhưng nghề báo cũng là nghề không dễ dàng chút nào! Nhà báo nổi tiếng người Mỹ Hunter Thompson từng tâm sự: "Sự thật tuyệt đối là món hàng vô cùng hiếm và vô cùng nguy hiểm trong môi trường nghề báo". Hiếm, bởi vì các thế lực trong xã hội luôn tìm cách tác động đến báo chí để "định hướng sự thật" theo cách mình muốn. Nguy hiểm, bởi hành trình tìm thấy sự thật và phơi bày sự thật đòi hỏi người làm báo không chỉ nỗ lực dấn thân, ý chí chiến đấu mà có khi là cả sinh mạng của họ.
Với một nghề mà quyền lực trong tay không nhỏ mà những mối hiểm nguy, rủi ro nếu làm "đúng việc" lại quá lớn như vậy, tìm thấy chính mình đã khó mà giữ được chính mình lại càng khó hơn!
Câu chuyện "đánh mất mình" của người làm báo từng được khắc họa đậm nét trong bộ phim kinh điển về nghề báo có tên là Citizen Kane. Bộ phim thường xuyên dẫn đầu các cuộc bình chọn phim hay nhất mọi thời đại này kể về cuộc đời của Charles Foster Kane - ông trùm báo chí Mỹ. Kane đã bước chân vào nghề báo với đầy ắp đam mê và những lý tưởng tốt đẹp. Ông lập ra "Bản tuyên ngôn nguyên tắc nghề báo" với phương châm: "Tôi sẽ trao cho mọi người ở thành phố này một tờ báo sẽ nói toàn sự thật. Tôi cũng sẽ trao họ một chiến sĩ đấu tranh cho quyền lợi của họ như là những người công dân và là những con người". Ông xông xáo trên mọi mặt trận để chiến đấu cho lý tưởng đó của mình, bất chấp những thiệt hại mà nó gây ra cho bản thân. Chẳng hạn, ông sẵn sàng đăng những bài điều tra sắc sảo, dù như vậy làm ảnh hưởng tới lợi ích của chính công ty mà ông làm cổ đông lớn nhất. Ông cũng dám đăng bài chỉ trích cả Tổng thống Mỹ cho dù người vợ đầu của ông là cháu gái ruột của Tổng thống.
Nhưng rồi cũng chính thứ quyền lực mà Kane có được khi lên đến đỉnh vinh quang của nghề báo và trở thành một trong những người giàu nhất nước Mỹ đã kéo ông trượt xa khỏi lý tưởng mà ông đã chọn lựa. Lời tâm sự của Kane trong bộ phim: "Nếu tôi không giàu như vậy, có thể tôi đã là một con người vĩ đại" đã khiến không ít người phải suy nghĩ. Vì những tưởng ranh giới giữa một nhà báo chân chính và một "bồi bút" (từ thường được dùng để chỉ những người làm báo sẵn sàng bẻ cong ngòi bút của mình vì tiền bạc, danh vọng, lợi ích cá nhân...) là rất rõ ràng, nhưng trên thực tế có khi ranh giới đó cũng rất mong manh. Mong manh đến mức người ta có thể bước qua ranh giới đó lúc nào không hay biết, như Kane.
Thứ sẽ giữ cho những người làm báo không bước qua ranh giới đó, không gì khác, chính là "đạo nghề" của họ. Hiệp hội những người làm báo chuyên nghiệp (Society of Professional Journalists, gọi tắt là SPJ) đã đưa ra bốn nguyên tắc của người làm báo chân chính như sau:
(1) Tìm kiếm và xuất bản sự thật
Đạo đức của nghề báo là chính xác và công bằng. Nhà báo cần phải trung thực và can đảm trong việc thu thập, xuất bản và diễn đạt các thông tin.
(2) Giảm thiểu các thiệt hại gây ra
Đạo đức của nghề báo là đối xử với các nguồn tin, đối tượng đưa tin, các đồng nghiệp và các thành viên trong cộng đồng như những con người xứng đáng được tôn trọng
(3) Hành động độc lập
Nghĩa vụ cao nhất và căn bản nhất của người làm báo là phục vụ lợi ích của công chúng.
(4) Chịu trách nhiệm và minh bạch
Đạo đức của nghề báo là chịu trách nhiệm về công việc của mình và giải trình những lựa chọn của mình cho công chúng.
Theo ebook Đúng việc
Bài viết khác
Tuyển sinh 2023: Xét học bạ sớm, giành suất vào đại học
Ngày đăng: 19/05/2023 - Lượt xem: 2294
Nhiều phụ huynh có con học lớp 12 đánh giá cao hình thức nộp hồ sơ bằng phương thức học bạ, giúp thí sinh giảm áp lực thi cử, tăng cơ hội trúng tuyển đại học.
Xem thêm [+]Cẩn thận… 'trắng tay' với xét tuyển sớm
Ngày đăng: 10/05/2023 - Lượt xem: 2741
Theo quy định, trước 17 giờ 00 ngày 8/7, các cơ sở đào tạo mới phải hoàn thành công tác xét tuyển sớm.
Xem thêm [+]Tuyển sinh đại học năm 2023 tránh đi vào 'vết xe đổ'
Ngày đăng: 10/05/2023 - Lượt xem: 1925
Hiện, một số cơ sở đào tạo thông báo điểm trúng tuyển đầu vào hệ đại học chính quy bằng phương thức xét tuyển sớm.
Xem thêm [+]Công nghệ thay đổi định hướng nghề nghiệp của giới trẻ như thế nào?
Ngày đăng: 07/05/2023 - Lượt xem: 1098
Thời đại 4.0 – thời đại của cuộc cách mạng công nghệ đang phát triển mạnh mẽ và có tác động trực tiếp đến cuộc sống cũng như định hướng công việc của giới trẻ (gen Z) hiện nay. Hãy cũng Hướng nghiệp GPO tìm hiểu kỹ thông tin này nhé!
Xem thêm [+]Chọn nghề theo năng lực, sở thích hay ý cha mẹ?
Ngày đăng: 03/05/2023 - Lượt xem: 3005
Vào mùa tuyển sinh, chủ đề chọn nghề, chọn trường luôn khiến các học sinh băn khoăn, khó đưa ra quyết định.
Xem thêm [+]Nhiều trường đại học tăng học phí: "Những con số biết nói"
Ngày đăng: 03/05/2023 - Lượt xem: 1358
Mùa tuyển sinh đại học năm nay, nhiều trường đại học thông báo sẽ tăng học phí trong năm học mới 2023-2024.
Xem thêm [+]Tuyển sinh 2023: Cần cân nhắc "bài toán học phí" khi chọn ngành, chọn trường
Ngày đăng: 18/04/2023 - Lượt xem: 1108
Sau 2 năm không tăng học phí do ảnh hưởng của dịch Covid-19, nhiều trường đại học, học viện dự kiến tăng 10-20% học phí từ năm học 2023-2024.
Xem thêm [+]Cần đảm bảo công bằng giữa các phương thức xét tuyển
Ngày đăng: 18/04/2023 - Lượt xem: 1399
Tính đến thời điểm này, đã có hàng loạt trường đại học (ĐH) công bố phương án tuyển sinh năm 2023. Bên cạnh việc các trường giữ ổn định phương thức tuyển sinh, giảm bớt các phương thức tuyển sinh không hiệu quả nhằm tạo thuận lợi cho thí sinh thì vẫn còn một số trường sử dụng quá nhiều phương thức xét tuyển, rất dễ gây nhầm lẫn.
Xem thêm [+]Nhiều trường đại học công bố điểm sàn các phương thức xét tuyển sớm
Ngày đăng: 16/04/2023 - Lượt xem: 1185
Thí sinh cần cập nhật điểm sàn các phương thức xét tuyển sớm của các trường đại học để tăng cơ hội trúng tuyển.
Xem thêm [+]Vừa luyện thi tốt nghiệp THPT, vừa lo thi đánh giá năng lực: Thí sinh lưu ý gì?
Ngày đăng: 12/04/2023 - Lượt xem: 1352
Ngày càng nhiều các trường đại học sử dụng phương thức xét điểm thi đánh giá năng lực trong tuyển sinh đại học. Tuy nhiên, việc ôm đồm nhiều phương thức xét tuyển đang khiến không ít học sinh cuối cấp tăng áp lực.
Xem thêm [+]Danh mục ngành nghề
Góc cuộc thi
- Không thi thực hành trong kỳ thi học sinh giỏi quốc gia 2021-2022
- Học sinh Việt vô địch cuộc thi Tin học văn phòng thế giới
- Sinh viên văn hóa đạt giải Nhất cuộc thi về ý tưởng khởi nghiệp sáng tạo
- [Nghề nào cho em] Năng lực bản thân - Vũ khí của sự khác biệt
- [Nghề nào cho em] Đơn phương nghề báo
- [Nghề nào cho em] Ước mơ hay xu thế - lựa chọn con đường phía trước
- [Nghề nào cho em] Hành trình của những giấc mơ
- [Nghề nào cho em] Đại học có phải con đường duy nhất để dẫn đến thành công