Học tập là quá trình theo suốt cuộc đời mỗi người. Kể cả khi bạn đã trưởng thành, việc học vẫn luôn không ngừng để giúp bạn theo đuổi đam mê và phát triển bản thân. Hôm nay, Hướng nghiệp GPO sẽ cùng bạn tìm hiểu về vấn đề học tập ở người trưởng thành.

Điều gì xuất hiện trong đầu bạn khi bạn nghĩ đến từ “học tập”? Có thể là những học sinh trong lớp học, sinh viên hay giáo viên và chúng ta thường dễ dàng bỏ qua giáo dục dành cho người lớn khi nhắc đến việc học. Nhưng học tập ở người trưởng thành diễn ra hàng ngày và có nhiều lý do quan trọng để họ theo đuổi việc học. Đối với người trưởng thành, theo đuổi việc học là sự kết hợp của mong muốn hoàn thiện bản thân, nhu cầu học các kỹ năng cụ thể và cải thiện khả năng làm việc.

Các lý thuyết và phương pháp giáo dục dành cho người trưởng thành không giống với giáo dục dành cho trẻ em. Điều này có thể được thực hiện trong môi trường chính thức như giáo dục đại học, các lớp học kỹ năng hay trường nghề. Vì vậy, việc sử dụng các kỹ thuật khác nhau có thể hỗ trợ người lớn học tập hiệu quả hơn.

1. Những khó khăn trong quá trình học ở người trưởng thành

Thiếu thời gian

Người lớn thường không có nhiều thời gian dành cho việc học, đó là sự thật. Họ có một lịch trình bận rộn hàng ngày bởi nhiều lý do như công việc, gia đình… Vì vậy, rất khó để người trưởng thành tham dự vào một lớp học với thời gian và địa điểm cố định.

Nghi ngờ bản thân

Người trưởng thành thường cảm thấy họ đã quá tuổi để tiếp tục theo đuổi việc học. Họ cảm thấy đã quá trễ và do đó bỏ lỡ nhiều cơ hội của mình. Điều này không đúng. Bạn không bao giờ là quá già để theo đuổi việc học và giấc mơ của mình. Cho dù quỹ thời gian làm việc còn lại của bạn là 5 năm hay 50 năm, bạn xứng đáng để theo đuổi đam mê và sự nghiệp mà bạn hứng thú.

Khả năng tiếp thu

Bộ não của chúng ta có những cơ chế để giúp chúng ta học hỏi và phát triển. Với mỗi lần lặp lại một ý nghĩ, chúng ta củng cố thêm nếp nhăn trong não bộ. Khi chúng ta học một điều gì đó mới, chúng ta tạo ra một con đường mới. Các kết nối trong não liên tục mạnh lên hoặc yếu đi, tạo ra những liên kết mới hoặc củng cố những liên kết cũ. Những người trẻ hơn tiếp thu nhanh hơn, vì vậy họ dễ dàng thay đổi. Khi chúng ta già đi, chúng ta thường bị cố định vào những gì chúng ta tin và biết. Đó có thể là sự đấu tranh mạnh mẽ đối với những người trưởng thành đang cố gắng tiếp nhận các khái niệm mới và hình thành những con đường mới. Mặc dù đây được xem là một quá trình khó khăn nhưng điều đó không có nghĩa nó là một trở ngại không thể vượt qua.

Sự mâu thuẫn

Một số điều mà người trưởng thành tiếp nhận trong quá trình học tập có thể khác với những gì họ nghĩ rằng họ đã biết hoặc đã học trước đây. Nền tảng kiến thức cũ của họ có thể phải thay đổi để nhường chỗ cho những điều mới và điều đó cần phải có sự nỗ lực và tư duy linh hoạt.

Các lý thuyết học tập ở người trưởng thành

Khi nói đến việc học ở người trưởng thành, có nhiều lý thuyết với những ứng dụng và phương pháp đi kèm. Các kỹ thuật khác nhau sẽ cộng hưởng tốt hơn với người học dựa trên cách học của chính họ.

Andragogy

Hiểu đơn giản thì Andragogy có nghĩa là phương pháp và nguyên tắc đạo tào người lớn, được phân biệt với Pedagogy tập trung vào giáo dục trẻ em. Malcolm Knowles phổ biến khái niệm này vào năm 1980. Andragogy nói rằng người lớn học khác với trẻ em theo nhiều cách, bao gồm:
•    Họ cần biết tại sao họ nên học một thứ gì đó.
•    Họ cần động lực bên trong.
•    Họ muốn biết việc học sẽ giúp họ phát triển bản thân như thế nào.
•    Họ thường liên hệ với kiến thức và kinh nghiệm trước đó vào quá trình học.
•    Họ muốn định hướng và tự chủ quá trình học tập của mình.
•    Họ phải nhận thấy sự phù hợp giữa việc học với công việc thực tế của họ.
Andragogy tập trung vào các phương pháp giúp người học tự giải quyết vấn đề. Mặc dù lý thuyết này cũng vấp phải nhiều tranh cãi khi xét đến các nền văn hóa khác nhau nhưng thực tế nhiều người nhận thấy nó hữu ích đối với quá trình học tập của họ.

Học tập chuyển đổi

Jack Mezirow đã phát triển lý thuyết này vào năm 1970. Lý thuyết này tập trung vào việc thay đổi suy nghĩ của người học về thế giới xung quanh cũng như suy nghĩ về bản thân họ. Học tập chuyển đổi sử dụng các tình huống để thách thức các giả định và nguyên tắc của bạn. Người học sẽ sử dụng tư duy phản biện và đặt câu hỏi để đánh giá niềm tin và giả định ban đầu của mình, đồng thời học hỏi về những gì họ đúc kết được trong quá trình học. Mezirow xem học tập chuyển đổi là một quá trình hợp lý khi người học được thách thức và thảo luận để mở rộng hiểu biết của họ. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng lý thuyết này làm ảnh hưởng đến các mối quan hệ, cảm xúc khi nhiều người lo lắng việc chia sẻ suy nghĩ của mình với người khác.

Tự định hướng

Lý thuyết học tập này đã có từ hàng trăm năm trước. Nó được phát triển bởi Alan Tough và trở thành lý thuyết chính thức vào năm 1970. Nhiều giáo viên đã sử dụng lý thuyết này trong các môi trường giáo dục khác nhau nhằm cải thiện việc học ở người trưởng thành. Học tập tự định hướng là quá trình mà các cá nhân chủ động trong việc học của mình. Điều này có nghĩa là họ tự lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá kết quả của mình mà không cần sự trợ giúp từ người khác. Nhiều nhà phê bình cho rằng không phải ai cũng muốn theo đuổi cách học tự định hướng vì mọi người thường thiếu tự tin và hiểu biết để thực hiện tốt việc tự học. Tuy nhiên, đối với người trưởng thành, tự định hướng có thể là một cách học tuyệt vời.

Học tập trải nghiệm

David Kolb đã phát triển lý thuyết này vào những năm 1970 dựa trên công trình của các nhà tâm lý học và lý thuyết khác. Học tập trải nghiệm tập trung vào ý tưởng rằng người lớn được định hình bởi kinh nghiệm của họ và cách học tốt nhất đến từ việc hiểu rõ những trải nghiệm của họ. Thay vì ghi nhớ các dữ kiện và số liệu, học tập trải nghiệm là phong cách học thực hành và phản ánh nhiều hơn. Các nhà phê bình cho rằng những giá trị về mục tiêu, số liệu, quá trình ra quyết định và nhiều chi tiết khác có thể bị bỏ qua trong quá trình học tập trải nghiệm. Tuy nhiên, cũng có nhiều người cho rằng việc sử dụng kinh nghiệm sống trong quá khứ và hiểu biết hiện tại của họ có thể cải thiện trình độ học vấn của bản thân.

Học tập dựa trên dự án

Ngay từ năm 1900, John Dewey đã ủng hộ phương pháp giáo dục “vừa học vừa làm”. Học tập dựa trên dự án (đôi khi được gọi là học tập dựa trên vấn đề) tương tự như học tập trải nghiệm ở ý tưởng giúp mọi người học tập thông qua việc làm một điều gì đó cụ thể thay vì đọc hoặc nghe về nó. Học tập dựa trên dự án sử dụng các tình huống trong thế giới thực và tạo ra các dự án mà người học có thể gặp trong tương lai.

2. Các kỹ thuật học tập ở người trưởng thành

Có nhiều kỹ thuật mà người trưởng thành có thể sử dụng để giúp họ học tập hiệu quả hơn.

Đặt mục tiêu

Ví dụ, những người học có mục tiêu nghề nghiệp cụ thể trong đầu sẽ có trải nghiệm tốt hơn so với khi theo đuổi các chương trình bằng cấp. Hoặc người trưởng thành muốn học ngoại ngữ có thể đặt mục tiêu là giao tiếp với người bản xứ trong chuyến du lịch… Những người trưởng thành cần đặt mục tiêu vì việc học nằm trong tầm tay của họ.

Xác định lý do

Xác định lý do tại sao bản thân muốn theo đuổi việc học sẽ giúp người trưởng thành tự tin hơn về quá trình học tập của mình. Đó cũng là cách để đảm bảo họ luôn duy trì được động lực học tập.

Thường xuyên kiểm tra lại kiến thức

Bởi vì não của người trưởng thành ít nhạy bén hơn nên họ có thể gặp khó khăn trong việc tạo ra các liên kết mới. Vì vậy, người trưởng thành cần thường xuyên kiểm tra lại kiến thức của mình để củng cố các liên kết trong não bộ. “Hãy luôn tìm hiểu và hiểu rõ bản thân mình, liên tục đặt câu hỏi, liên tục học hỏi phát triển không ngừng.” – Hướng nghiệp GPO.

Thực hành

Người trưởng thành có thể tìm kiếm các công việc thực hành, dự án và các cơ hội trau dồi kinh nghiệm khác để giúp họ nắm chắc hơn việc học của mình và hứng thú hơn khi có thể áp dụng kiến thức vào thực tế. 

Nếu bạn là một người trưởng thành và theo đuổi việc học tập, hiểu các lý thuyết và chiến lược học tập khác nhau cũng như những điểm mạnh, điểm yếu của bản thân có thể giúp bạn thành công hơn trong cuộc sống. “Hơn hết, hãy luôn trau dồi kiến thức kỹ năng để luôn đi lên, thị trường việc làm sẽ luôn hiện đại hóa và loại bỏ những cá nhân không thể hòa nhập để tiến lên.” – Hướng nghiệp GPO.

Hướng nghiệp GPO hy vọng các bạn đã có những thông tin hữu ích. Nếu các bạn có bất cứ thắc mắc hay cần hỗ trợ tư vấn hướng nghiệp, vui lòng đăng ký thông tin tại đây.

Quỳnh Ly

Xem thêm bài viết:

5 mẹo để tạo thói quen học tập mới

Chu kỳ bán rã kiến thức và lý do chúng ta phải học tập không ngừng